Nederlandse app wordt 'best educational game'

Digitale hulpmiddelen voor het (taal)onderwijs zijn er in vele soorten en maten. De mooiste zijn die hulpmiddelen, die ook daadwerkelijk de meerwaarde van het digitale kanaal benutten. Die iets doen of laten zien wat voorheen niet mogelijk was in het onderwijs. Een heel mooi voorbeeld uit deze categorie heeft nu de prijs gewonnen voor 'Beste educational game': Letterschool van de Nederlandse uitgeverij Boreaal. 

Deze app maakt op een prachtige manier gebruik van de meerwaarde die het touchscreen van een smartphone of tablet biedt: kinderen kunnen door met hun vinger over het scherm te bewegen schrijfbewegingen oefenen. En de computer is eindeloos geduldig, dus het kan duizend keer over als het moet.   Vooralsnog helaas alleen verkrijgbaar via de iTunes-store!

De voordelen van ICT voor het (taal)onderwijs in het MBO

Enige tijd geleden publiceerde Kennisnet een rapport, getiteld 'Zes voordelen van ict voor het mbo' (hier gratis te downloaden van de site van Kennisnet). Het is een publicatie uit de onderzoeksreeks van Kennisnet. De term 'onderzoek' in de reekstitel wekt verwachtingen: dit is niet zomaar een verhaal, hieraan ligt onderzoek ten grondslag. Het onderzoek bestond in dit geval uit lesobservaties bij een aantal mbo-instellingen, en gesprekken met verschillende betrokkenen. De titel van het onderzoeksrapport luidde dan ook 'De gepercipieerde opbrengsten van ict in het mbo'. Met andere woorden, het gaat om de voordelen of opbrengsten zoals verschillende betrokkenen die waarnemen. Het onderzoek geeft dus geen wetenschappelijke onderbouwing van de genoemde zes voordelen.

Wat zijn die zes voordelen? Ik neem ze in 't kort over uit de tekst van Kennisnet:

1. studenten leveren betere prestaties
2. studenten zijn meer gemotiveerd
3. het biedt mogelijkheden tot zelfstandig werken
4. het helpt het onderwijsaanbod te differentiëren
5. onderwijstijd wordt efficiënt gebruikt
6. het biedt kansen voor toetsing en feedback.

Deze zes dimensies van ict zou ik willen leggen naast een bericht dat op donderdag 20 oktober in De Volkskrant verscheen onder de titel 'Saai, streng, maar je leert wel wat'. In dit artikel worden de resultaten van wetenschappelijk onderzoek naar de effectiviteit van het schrijfprogramma Taalonderwijs in Ontwikkeling (TiO) besproken. Met dit programma, dat ook op roc's wordt gebruikt, worden leerlingen gestimuleerd om het schrijven van teksten te oefenen. Uit onderzoek, uitgevoerd door Theo Pullens, blijkt dat het programma daadwerkelijk bijdraagt aan de schrijfvaardigheid: leerlingen die met het programma hebben gewerkt, halen betere resultaten dan de controlegroep. Oftewel, voordeel 1 wordt ondersteund: leerlingen leveren betere prestaties.

Maar het bijzondere aan dit programma is dat voordeel 2, leerlingen zijn meer gemotiveerd, niet zonder meer opgaat. De vormgeving van het programma is 'zo saai mogelijk', aldus de geestelijk vader van het programma, de Neerlandicus Ad Bok. En leerlingen bevestigen dit beeld: het programma is saai, er wordt vooral gestuurd op hard werken en anders niets.

Uit het artikel en de informatie die op verschillende sites te vinden is, blijkt dat ook de gepercipieerde voordelen 3, 4 en 5 door het programma gerealiseerd worden: leerlingen kunnen in hun eigen tempo werken, kiezen hun eigen leerdoel (zelfstandig werken, differentiatie), en daarmee lijkt ook aan voordeel 5, efficiënt ingevulde onderwijstijd, te zijn voldaan.

Maar helemaal aan het eind komt nog een verrassing: TiO werkt namelijk niet met feedback. Met een creatieve, productieve taalvaardigheid als schrijven is dat heel erg lastig voor de computer. TiO werkt met wat het zelf noemt 'feed forward'; al werkend krijgt de leerling voortdurend suggesties op het gebied van bijvoorbeeld stijlmiddelen. De gedachte is dat de voortdurende aandacht voor verschillende aspecten van het schrijfproces bijdragen aan de verbetering ervan; de kracht zit hem in de herhaling. Bovendien worden teksten van leerlingen niet nagekeken; ze krijgen dus helemaal geen feedback in strikte zin op hun producten.

Terug naar de gepercipieerde voordelen van ict in het mbo. In dit stuk heb ik het lijstje gebruikt op een wijze waar het misschien helemaal niet voor bedoeld was; namelijk als een lijstje dimensies waarop je een ict-toepassing kunt scoren. Of het meerwaarde heeft om op deze manier ict voor het onderwijs te bezien? Dat zal uit herhaalde toepassing moeten blijken.

Wordfeud als leermiddel?

Wordfeud is de nieuwe hype onder smartphone-bezitters. Een digitale versie van het aloude scrabble-spel, dus woordjes leggen uit een set letters die je 'op je bordje' hebt staan. De tegenstander zit in dit geval niet aan dezelfde tafel, maar loopt elders rond, óók met een smartphone in handen.

Technisch is het denkbaar om Wordfeud (of Scrabble digitaal) als leermiddel in te zetten. Veel docenten zullen de smartphone niet het juiste instrument vinden, omdat het lastig is te controleren waar een leerling mee bezig is. Maar een andere opstelling is ook mogelijk: het speelbord wordt geprojecteerd op het smartboard, leerlingen hebben hun setje letters digitaal voor zich op bijvoorbeeld een tablet-computer.

In de zoektocht naar digitale hulpmiddelen voor hedendaags taalonderwijs dringt zich de vraag op: is wordfeud geschikt als leermiddel? En iets breder: is scrabble geschikt als leermiddel? Op welke dimensies van taalvaardigheid doet het spelen van deze spellen een beroep?

Het gaat in ieder geval om de vorm van de woorden, en niet de betekenis. Je krijgt uitsluitend punten voor een juist gespeld woord, en de definitie van wat 'juist gespeld' is, wordt gegeven door het woordenboek. Wordfeud bezit een eigen woordenboek, en over de inhoud en kwaliteit daarvan worden hooglopende discussies gevoerd.

Maar draagt het zoeken naar woorden, op basis van een willekeurige set letters, bij aan een relevant aspect van taalvaardigheid? Kun je sneller op woorden komen als je veel scrabble speelt? Of is het juist andersom: als je taalvaardigheid groot is, dan ben je meestal ook goed in scrabble? Ik ken weinig voorbeelden van de inzet van scrabble en wordfeud in het onderwijs. Wie helpt me verder?

startpagina scrabble

klein beginnen

Gisteren zat ik tijdens Dé Onderwijsdagen naast mijn oud-collega Arie. We hadden het over mijn nieuwe baan bij het Expertisecentrum Nederlands, en over digitaal lesmateriaal op het gebied van Nederlands schrijven, spellen, lezen. Ik realiseerde me dat ik daar weinig voorbeelden van kende, maar Arie riep spontaan "Beter Spellen punt nl". Bij gebrek aan digitaal gereedschap schreef ik het adres op een stukje papier. En direct daarna nam ik mij voor om op zoek te gaan naar goede voorbeelden van digitaal materiaal voor taalonderwijs, en het verslag van die zoektocht vast te leggen op passende wijze: in een blog dus.

Vandaag heb ik een account aangemaakt op www.beterspellen.nl - niet alleen leuk voor docenten en leerlingen. In mijn overmoed meldde ik me aan voor het hoogste niveau van taalbeheersing dat zij aanbieden, namelijk 3F (hierover een andere keer meer), en deed drie toetsjes van vier vragen ieder. En het resultaat? Kansloos gezakt, steeds twee vragen goed, twee fout. Werk aan de winkel dus. En voor wie rustig wil beginnen, zijn er ook makkelijker toetsen beschikbaar.